31 Temmuz 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7253 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun,” kamuoyunda “sosyal medya yasası maddeleri” olarak da bilinir. Bu düzenleme, 5651 sayılı İnternet Kanunu’nda yapılan önemli değişiklikleri içerir ve internet üzerinden yapılan yayınların düzenlenmesi ile bu yayınlar yoluyla işlenen suçlarla mücadele etmeyi amaçlar.
Sosyal Medya ve Önemi
Sosyal medya, bireylerin internet üzerinden birbirleriyle yaptıkları paylaşımların bütününü kapsayan bir sistemdir. Küresel çapta iletişimi kolaylaştıran ve farklı kullanıcıları bir araya getiren bu platformlar; markalar, kurumlar ve bireyler için pazarlama ve tanıtım açısından büyük önem taşır. Türkiye’de 54 milyon aktif sosyal medya kullanıcısı bulunmaktadır; bu kullanıcıların büyük bir kısmı Instagram, Facebook ve X gibi popüler platformları kullanmaktadır.
Sosyal Medya Yasası Maddeleri Kimleri İlgilendiriyor?
1. Sosyal Ağ Sağlayıcılar
Sosyal medya yasası maddeleri, öncelikli olarak sosyal ağ sağlayıcıları ilgilendirmektedir. Sosyal ağ sağlayıcılar, kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü, ses ve konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişileri ifade eder. Bu kapsamda Facebook, X ve Instagram gibi platformlar sosyal ağ sağlayıcıları olarak kabul edilir.
2. İnternet Haber Siteleri
Sosyal medya yasası maddeleri, internet ortamında faaliyet gösteren haber sitelerini de kapsamaktadır. Bu siteler; haberlerin doğruluğunu sağlamak, kaynak belirtmek ve gerektiğinde haberlerin doğruluğunu ispatlamakla yükümlüdür. Ayrıca hukuka aykırı içeriklerin kaldırılması ve kullanıcıların haklarının korunması konusunda belirli sorumluluklar taşımaktadırlar.
3. İçerik Sağlayıcılar ve Yer Sağlayıcılar
Sosyal medya yasası maddeleri, içerik sağlayıcıları ve yer sağlayıcıları da kapsamaktadır. İçerik sağlayıcılar, internet ortamında kullanıcılar tarafından oluşturulan içerikleri sağlayan kişilerdir. Yer sağlayıcılar ise internet ortamında hizmet ve içerik barındıran, sistemlerin çalışmasını sağlayan kişilerdir. Bu iki grup, hukuka aykırı içeriklerin kaldırılması ve erişimin engellenmesi gibi yükümlülüklere sahiptir.
4. Kullanıcılar
Sosyal medya yasası maddeleri, internet kullanıcılarını da ilgilendirmektedir. Kullanıcılar, internet ortamında paylaştıkları içeriklerin hukuka uygun olmasından sorumludur. Ayrıca kişilik hakları veya özel hayatın gizliliği ihlal edildiğinde kullanıcılar düzeltme ve cevap hakkını kullanabilirler.
5. Reklam Verenler ve İş Ortakları
Sosyal ağ sağlayıcılarla iş yapan reklam verenler ve diğer iş ortakları da kanun kapsamındadır. Sosyal ağ sağlayıcılarının temsilci atama yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda reklam yasağı ve yeni sözleşme yapma yasağı gibi yaptırımlar söz konusu olabilir. Bu durumda reklam verenler ve iş ortakları da bu yaptırımlardan etkilenebilir.
6. Devlet Kurumları ve Yargı Organları
Kanun, devlet kurumları ve yargı organlarını da ilgilendirmektedir. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ve mahkemeler, sosyal ağ sağlayıcılarının yükümlülüklerini yerine getirmesini denetlemek ve gerektiğinde yaptırımlar uygulamakla sorumludur. Ayrıca yargı organları hukuka aykırı içeriklerin kaldırılması ve erişimin engellenmesi kararlarını verebilir.
7253 Sayılı Kanun ile Getirilen Düzenlemeler
Sosyal Ağ Sağlayıcı Kavramı: Kanun, “Sosyal Ağ Sağlayıcı” kavramını literatüre kazandırmıştır. Sosyal ağ sağlayıcılar, sosyal etkileşim amacıyla kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü, ses ve konum gibi içerikleri oluşturmasına, görüntülemesine veya paylaşmasına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişilerdir.
Temsilci Atama Yükümlülüğü: Günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurtdışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılar, Türkiye’de en az bir gerçek veya tüzel kişiyi temsilci olarak atamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcılar, çeşitli aşamalarda para cezaları, reklam yasağı ve internet trafiği bant genişliğinin daraltılması gibi yaptırımlarla karşı karşıya kalır.
Başvurulara Yanıt Verme Yükümlülüğü: Sosyal ağ sağlayıcılar, kişilik hakları ve özel hayatın gizliliğini ihlâl eden içeriklerle ilgili başvurulara 48 saat içinde cevap vermekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen sağlayıcılar, 5 milyon TL idari para cezası ile karşı karşıya kalır.
Verilerin Türkiye’de Muhafaza Edilmesi Yükümlülüğü: Türkiye’den günlük erişimi 1 milyondan fazla olan sosyal ağ sağlayıcılar, Türkiye’deki kullanıcıların verilerini Türkiye’de muhafaza etmekle yükümlüdür.
Rapor Verme Yükümlülüğü: Sosyal ağ sağlayıcılar, içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasına ve kullanıcı başvurularına ilişkin istatistiksel ve kategorik bilgileri içeren raporları 6 aylık periyotlarla Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na bildirmekle yükümlüdür.
Erişimin Engellenmesi veya İçeriğin Çıkarılması Yükümlülüğü: Hukuka aykırı içeriklerin çıkarılması ve erişimin engellenmesi kararları, içerik sağlayıcılar ve yer sağlayıcılar tarafından en geç 4 saat içinde yerine getirilmelidir.
Unutulma Hakkı: Kişilik hakları ihlal edilen bireyler, isimlerinin ilgili internet adresleri ile ilişkilendirilmemesini talep edebilir. Bu hüküm, unutulma hakkı kavramını içermektedir.
Sosyal Medya Yasası Maddelerinin Detaylı İncelemesi
1. Yalan Habere Karşı Hapis Cezası
Sosyal medya yasası maddeleri, internet ortamında yalan haber yayılmasını önlemek amacıyla çeşitli tedbirler içermektedir. Bu tedbirler arasında yalan haber yayarak kamu düzenini bozan kişilere hapis cezası verilmesi de bulunmaktadır. Kanun, özellikle halk arasında korku ve panik yaratma amacı taşıyan, asılsız ve yanıltıcı bilgilerin yayılmasını engellemeyi hedeflemektedir. Bu tür eylemler, ceza kanunu kapsamında değerlendirilerek suçu işleyen kişilere belirli sürelerle hapis cezası uygulanabilmektedir.
2. Zarar Görenlerin Düzeltme ve Cevap Yazısı
Sosyal medya yasası maddeleri, internet ortamında yapılan yayınlardan zarar gören kişilere haklarını korumak amacıyla düzeltme ve cevap hakkı tanımaktadır. Bu hak kapsamında zarar gören kişiler, kendileri hakkında yapılan asılsız ve yanlış haberlerin düzeltilmesini veya cevap yazısı yayımlanmasını talep edebilirler. Talebin yerine getirilmemesi durumunda ilgili kişi veya kuruluşlar, yasal yollara başvurarak haklarını arayabilirler. Bu düzenleme, kişilerin itibarlarının korunmasına ve yanlış bilgilendirmelerin düzeltilmesine olanak tanır.
3. Sitelerde Yer Alması Gereken Zorunlu Bilgiler
Kanun, internet sitelerinin belirli bilgileri kullanıcılarına sunma zorunluluğu getirmektedir. Bu bilgiler arasında sitenin sahibi veya yöneticisinin adı, adresi ve iletişim bilgileri gibi detaylar yer alır. Ayrıca sitenin yayın politikaları, içerik sağlama kuralları ve gizlilik politikaları hakkında da kullanıcıların bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu zorunluluklar, internet kullanıcılarının eriştikleri sitelerin güvenilirliği ve doğruluğu hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlar.
4. Faaliyet Gösteren İnternet Haber Siteleri
7253 sayılı Kanun, internet haber sitelerinin faaliyetlerine yönelik çeşitli düzenlemeler getirmektedir. Bu düzenlemeler kapsamında haber siteleri, yayınladıkları içeriklerin doğruluğunu sağlamakla yükümlüdür. Ayrıca haberlerin kaynağını açıkça belirtmeli ve gerektiğinde haberlerin doğruluğunu ispatlamak için belge ve bilgilere sahip olmalıdır. Haber siteleri, kullanıcılarının güvenini kazanmak ve yalan haberlerin yayılmasını önlemek amacıyla bu kurallara riayet etmelidir.
5. İçerik Kaldırma Kararı
Kanun, hukuka aykırı içeriklerin internet ortamından kaldırılması için çeşitli mekanizmalar öngörmektedir. Bu kapsamda kişilik hakları veya özel hayatın gizliliğini ihlal eden içeriklerin, ilgili kişinin başvurusu üzerine 24 saat içinde kaldırılması gerekmektedir. İçeriğin kaldırılmaması durumunda sorumlu kişiler hakkında idari para cezaları ve diğer yasal yaptırımlar uygulanabilir. Ayrıca mahkeme kararı ile belirlenen içeriklerin kaldırılması da kanun kapsamında düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, internet kullanıcılarının haklarının korunmasını ve hukuka aykırı içeriklerin hızlı bir şekilde engellenmesini amaçlamaktadır.
Dünyadaki Benzer Düzenlemeler
Benzer düzenlemeler, dünyanın farklı ülkelerinde de uygulanmaktadır.
1. Almanya – NetzDG (Network Enforcement Act)
Almanya, 2018 yılında yürürlüğe giren NetzDG yasası ile sosyal medya platformlarının içerik denetimini artırmıştır. Bu yasa, iki milyondan fazla kayıtlı kullanıcısı olan platformların yasadışı içerikleri 24 saat içinde kaldırmasını ve şikayetleri değerlendirmek için prosedürler oluşturmasını zorunlu kılar. Yasaya uymayan platformlar; bireyler için 5 milyon Euro, şirketler için 50 milyon Euro’ya kadar para cezası ile karşı karşıya kalabilir.
2. Fransa – Avia Yasası
Fransa, Mayıs 2020’de yürürlüğe giren Avia yasası ile internet üzerinde nefret söylemiyle mücadele etmeyi hedeflemiştir. Bu yasa; ırk, din, cinsel yönelim ve cinsiyet temelli nefret söylemlerini içeren içeriklerin 24 saat içinde; terör ve çocuk istismarı içeren içeriklerin ise 1 saat içinde kaldırılmasını zorunlu kılar. Yasa, bu düzenlemelere uymayan platformlara 1.25 milyon Euro’ya kadar para cezası uygulanmasını öngörür.
3. İngiltere – Online Harms White Paper
İngiltere, sosyal medya platformlarının içerik denetimi konusunda daha sıkı düzenlemeler getirmeyi amaçlayan “Online Harms White Paper” adlı bir belge yayımlamıştır. Bu belge, Ofcom adlı medya denetim kurumunun sosyal medya platformlarını denetleme yetkisini artırmayı ve zararlı içerikleri kaldırmayan platformlara ağır cezalar uygulanmasını öngörmektedir. Şiddet içeren, terör bağlantılı, siber zorbalık ve çocuk istismarı gibi içeriklerin hızlı bir şekilde kaldırılması planlanmaktadır.
4. Amerika Birleşik Devletleri – FOSTA-SESTA
ABD, insan ticareti ve cinsel istismar gibi ciddi suçlarla mücadele etmek amacıyla FOSTA-SESTA yasalarını yürürlüğe koymuştur. Bu yasalar, sosyal medya platformlarının bu tür içerikleri barındırmaktan sorumlu tutulmasını ve içerikleri hızlı bir şekilde kaldırmasını zorunlu kılar. Ayrıca kişisel verilerin izinsiz kullanımı ve dezenformasyon konularında da çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır.
5. Avustralya – İnternet Güvenliğinin Artırılması Kanunu
Avustralya, sosyal medya platformlarının içerik denetimini artırmak amacıyla İnternet Güvenliğinin Artırılması Kanunu’nu yürürlüğe koymuştur. Bu yasa; siber zorbalık ve şiddet içeren materyaller gibi zararlı içeriklerin hızlı bir şekilde kaldırılmasını zorunlu kılar. Uymayan platformlara ağır para cezaları ve yöneticilerine hapis cezası uygulanabilir.
6. Rusya – Veri Depolama Yasası
Rusya, 2015 yılında yürürlüğe giren Veri Depolama Yasası ile sosyal medya platformlarının Rus vatandaşlarına ait verileri Rusya içinde depolamalarını zorunlu kılmıştır. Bu düzenlemeye uymayan platformlara para cezaları uygulanmakta ve erişimleri engellenmektedir. LinkedIn, bu yasaya uymadığı için Rusya’da erişime kapatılan platformlardan biridir.
7. Çin – İnternet Denetim Yasaları
Çin, dünyadaki en katı internet denetim yasalarına sahip ülkelerden biridir. X, Google ve WhatsApp gibi birçok batılı sosyal medya platformuna erişim yasağı uygulanmaktadır. Çinli sosyal medya platformları, devlet tarafından sıkı bir şekilde denetlenmekte ve siyasi açıdan hassas içerikler hızlı bir şekilde kaldırılmaktadır. Ayrıca Çin’de yüz binlerce siber polis, sosyal medya içeriklerini denetlemekte ve yasadışı içerikleri tespit etmektedir.
8. Avrupa Birliği – Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR)
Avrupa Birliği, kullanıcıların kişisel verilerinin korunması amacıyla Genel Veri Koruma Tüzüğü’nü (GDPR) yürürlüğe koymuştur. Bu düzenleme, sosyal medya platformlarının kullanıcı verilerini nasıl topladığını, sakladığını ve kullandığını sıkı bir şekilde denetlemekte ve ihlal durumunda ağır para cezaları uygulanmasını öngörmektedir. Ayrıca telif haklarının ihlali durumunda sosyal medya platformlarının içerikleri kaldırması zorunlu tutulmuştur.